Bài viết dưới đây là ý kiến của Thạc sĩ Nguyễn Quang Thi, giáo viên môn Toán, Trường THPT Bảo Lộc (Lâm Đồng).
Đến thời điểm này, năm học 2025-2026 đã gần kết thúc học kỳ I. Theo tôi, giáo viên và học sinh có hai lý do để lo lắng.
Thứ nhất, từ năm 2026, hầu hết các trường đại học sẽ hạn chế tuyển sinh bằng phương thức xét học bạ. Điều này buộc học sinh phải tập trung ôn luyện để sử dụng điểm thi tốt nghiệp THPT trong xét tuyển, với tỷ trọng ngày càng lớn.
Thứ hai, từ năm học tới, học sinh cả nước sẽ sử dụng chung một bộ sách giáo khoa mới. Hiện chúng ta chưa rõ mức độ tương đồng giữa nội dung bộ sách mới và ba bộ sách đang được giảng dạy. Vì vậy, nhiều học sinh lớp 12 lo lắng rằng nếu không trúng tuyển đại học năm 2026 và phải thi lại vào năm 2027 thì có thể gặp bất lợi do chương trình và sách giáo khoa thay đổi.
Với hai lý do trên, tôi đề nghị Bộ GD-ĐT sớm công bố đề minh họa kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2026. Việc có đề minh họa sẽ giúp học sinh yên tâm định hướng ôn tập, đồng thời tạo cơ sở để các em đặt mục tiêu vào những trường đại học phù hợp với nguyện vọng của mình.
Một vấn đề quan trọng được nhiều giáo viên và học sinh quan tâm là cách xây dựng đề thi sao cho đáp ứng được hai mục đích: Vừa đánh giá công nhận tốt nghiệp, vừa làm căn cứ để xét tuyển đại học. Nếu đề thi quá dễ, việc phân loại năng lực sẽ gặp khó khăn; nhưng nếu đề thi quá khó, tỷ lệ tốt nghiệp của học sinh sẽ bị ảnh hưởng.
Đối với môn Toán, theo tôi, đề thi tốt nghiệp từ năm 2026 trở đi cần đánh giá được khả năng tư duy, lập luận, đọc hiểu, hiểu bản chất toán học và mô hình hóa toán học của học sinh. Các câu hỏi toán thực tế cần được thiết kế phù hợp, tránh tình trạng chuyển đổi khiên cưỡng từ những bài toán thuần túy sang “ngữ cảnh thực tế”.
Để đề thi đảm bảo tính phân hóa, công bằng và đánh giá đúng năng lực, tôi mạnh dạn đề xuất ma trận đề thi như sau:
Phần I: 12 câu (3 điểm)
Mục tiêu đánh giá mức độ nhận biết và thông hiểu, bao quát toàn bộ chương trình lớp 12 và góp phần hạn chế điểm liệt. Cụ thể:
Chương 1 (Ứng dụng đạo hàm và khảo sát hàm số): 3 câu
Chương 2 (Vectơ và hệ tọa độ trong không gian): 1 câu
Chương 3 (Thống kê): 2 câu
Chương 4 (Nguyên hàm, tích phân và ứng dụng): 3 câu
Chương 5 (Phương trình đường thẳng, mặt phẳng và mặt cầu): 2 câu
Chương 6 (Xác suất): 1 câu.
Phần II: 4 câu (4 điểm)
Mục tiêu đánh giá mức độ thông hiểu và vận dụng thấp. Cấu trúc:
Hai câu thuộc chương trình lớp 12, ở mức vận dụng thấp, tập trung vào các chương 1, 4, 5 và 6.
Hai câu mức độ thông hiểu, thuộc chương trình lớp 11, bao gồm: Cấp số cộng – cấp số nhân; phương trình lượng giác; giới hạn hàm số và tính liên tục; hình học không gian (thể tích khối chóp, khối đa diện, quan hệ song song và vuông góc giữa đường thẳng và mặt phẳng).
Phần III: 6 câu (3 điểm)
Mục tiêu đánh giá mức độ vận dụng cao, phục vụ phân loại xét tuyển đại học. Cấu trúc gồm:
Một câu thuộc chương trình lớp 11 (chủ đề khoảng cách).
Năm câu thuộc chương trình lớp 12, trong đó có từ 3 đến 5 câu toán thực tế.
Một câu khó mang tính sáng tạo và tìm tòi, nhằm hạn chế điểm tuyệt đối và tăng tính phân hóa.
Dưới đây là một đề minh họa được xây dựng theo ma trận đề mà tôi đề xuất.
.svg){kind=icon}
