Tại Hội nghị đánh giá Kết quả phát triển sản phẩm OCOP và Du lịch nông thôn giai đoạn 2021–2025, định hướng giai đoạn 2026–2030 được tổ chức gần đây, Cục Môi trường – Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có bài tham luận với chủ đề “Vai trò phát triển sản phẩm OCOP, du lịch nông thôn gắn với bảo vệ môi trường”. Tham luận nhấn mạnh: muốn xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, cần coi yếu tố “xanh” là nền tảng xuyên suốt trong mọi hoạt động sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Sau 15 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu quan trọng. Trong đó, chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) được xem là điểm sáng khi khơi dậy tiềm năng địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường – yếu tố cốt lõi cho tăng trưởng bền vững.
Theo Quyết định số 919/QĐ-TTg ngày 1/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2021–2025 đặt mục tiêu “ít nhất 30% các chủ thể OCOP xây dựng chuỗi giá trị theo hướng kinh tế tuần hoàn, OCOP xanh gắn với vùng nguyên liệu ổn định”. Đây là minh chứng rõ ràng cho chủ trương phát triển sản xuất nông thôn trên nền tảng tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải và bảo tồn hệ sinh thái.
Cục Môi trường khẳng định, bảo vệ môi trường không còn là “rào cản” của phát triển mà là điều kiện cần cho thương mại toàn cầu, là công cụ nâng tầm giá trị “thương hiệu Việt”. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản hướng dẫn đã đưa tiêu chí môi trường trở thành nội dung bắt buộc trong đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Công văn số 453/BTNMT-KSONMT ngày 20/1/2025, hướng dẫn các địa phương lồng ghép tiêu chí này vào thực tế, giúp các chủ thể sản xuất thực hành mô hình kinh tế tuần hoàn và tiêu dùng bền vững.
Thực tế cho thấy, nhiều địa phương đã chuyển đổi thành công. Quảng Ninh – tỉnh đi đầu cả nước về OCOP – hiện có hơn 500 sản phẩm đặc trưng, trong đó nhiều mặt hàng nông sản, dược liệu, thực phẩm chế biến được sản xuất theo quy trình an toàn, giảm thiểu chất thải ra môi trường. Hòa Bình (cũ) cũng phát triển các sản phẩm trà dược liệu, cao thảo mộc theo hướng hữu cơ, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp làm phân bón hữu cơ, góp phần hình thành chuỗi sản xuất khép kín – tiết kiệm chi phí và giảm ô nhiễm.
Theo đại diện Cục Môi trường, phát triển OCOP gắn với bảo vệ môi trường mang lại ba lợi ích rõ rệt: Kinh tế – gia tăng giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường xuất khẩu; Xã hội – tạo việc làm ổn định, nâng cao nhận thức cộng đồng; Môi trường – giảm ô nhiễm, bảo tồn tài nguyên và đa dạng sinh học.
Đây chính là mô hình phát triển nông thôn bền vững, hướng đến nền “kinh tế xanh” – “kinh tế tuần hoàn” mà Việt Nam đang theo đuổi.
Bên cạnh kết quả đạt được, tham luận cũng chỉ rõ những hạn chế: nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu, thiếu vốn đầu tư cho xử lý chất thải; việc sử dụng bao bì nhựa một lần còn phổ biến; năng lực quản trị và nhận thức về “sản xuất xanh” chưa đồng đều giữa các địa phương. Một số sản phẩm OCOP vẫn chưa đạt tiêu chuẩn môi trường, chưa gắn chặt với vùng nguyên liệu sạch.
Để khắc phục, Cục Môi trường kiến nghị tích hợp các tiêu chí “sản xuất xanh”, “bao bì thân thiện môi trường”, “sử dụng nguyên liệu tái chế” vào bộ tiêu chí đánh giá OCOP giai đoạn 2026–2030; đồng thời thúc đẩy tín dụng xanh, ưu đãi thuế và hỗ trợ công nghệ cho doanh nghiệp và hợp tác xã áp dụng mô hình sản xuất sạch, tuần hoàn. Việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý chất thải, nước thải, khí thải cũng được xem là hướng đi thiết thực để đảm bảo phát triển bền vững.
Ngoài chính sách, Cục Môi trường nhấn mạnh vai trò của đào tạo và truyền thông. Các chương trình tập huấn cho chủ thể OCOP cần tập trung vào quản lý chất lượng, an toàn thực phẩm, sở hữu trí tuệ và kỹ năng quản trị sản xuất theo hướng “xanh”. Song song, cần đẩy mạnh tuyên truyền về tiêu dùng bền vững và trách nhiệm môi trường của người dân – bởi “mỗi hành vi nhỏ đều góp phần tạo nên thay đổi lớn cho hệ sinh thái nông thôn”.
.svg){kind=icon}
