Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác bảo vệ trẻ em, một nhóm đối tượng yếu thế trước những ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường mạng, từ năm 2021 đến nay, Việt Nam đã ban hành và tổ chức triển khai chương trình cấp quốc gia "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 - 2025".
Trao đổi tại “Khóa tập huấn cung cấp thông tin cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí về hiện trạng vấn đề bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng năm 2025” được Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức mới đây, bà Lê Thị Mai Quyên, người đã có hơn 15 năm công tác tại Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em - Tổng đài 111, Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế) đã cập nhật hiện trạng vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.
Chỉ rõ trẻ em Việt Nam hiện sử dụng Internet, mạng xã hội ngày càng nhiều, bà Lê Thị Mai Quyên cho hay, theo thống kê, ở Việt Nam có tới 2/3 trẻ em được tiếp cận với Internet. Các em thường dành từ 1 - 3 tiếng mỗi ngày để truy cập mạng, có thể là tìm kiếm thông tin, tài liệu hỗ trợ việc làm bài tập; kết nối với bạn bè, trò chuyện với gia đình; một số em dùng để giải trí như chơi game, xem phim, nghe nhạc...
Theo bà Quyên, Internet mang lại nhiều sự tiện lợi và thú vị, song đằng sau thế giới ảo này cũng có những điều không an toàn mà chúng ta cần cảnh giác. Đáng chú ý, với trẻ em, những nội dung ẩn giấu, mối nguy ẩn danh cùng nguy cơ từ chính sự tò mò, dễ dàng tin tưởng của các em là 3 nguy cơ tiềm ẩn, có thể đưa đến những rủi ro cho trẻ từ môi trường mạng.
Cụ thể, về nội dung ẩn giấu, thực tế môi trường Internet, mạng xã hội có nhiều video, trò chơi mà trẻ em xem, ban đầu có vẻ vô hại, là nội dung chương trình dành cho trẻ em; tuy nhiên khi đi sâu vào nội dung bên trong lại ẩn chứa những thông tin xấu, bạo lạc hoặc giáo dục sai lệch. Những nội dung này ẩn, dễ dàng lọt qua các bộ lọc thông thường.
Những mối nguy ẩn danh cũng rất phổ biến. Bởi lẽ, trên Internet ai cũng có thể ẩn danh, và một người có ý đồ xấu có thể giả mạo làm bạn học, anh chị lớn hoặc thậm chí là người nổi tiếng để làm quen và lấy lòng tin của trẻ.
“Thực tế tư vấn cho trẻ em qua Tổng đài 111, chúng tôi gặp nhiều trường hợp trẻ lên mạng, nói chuyện với một người mà hoàn toàn không biết người đó là ai. Một bạn nhỏ 15 tuổi bị rối loạn lo âu đã kể ra những người bạn thân thiết của em đều là nickname trên mạng, không phải bạn ngoài đời thực, thế nhưng bạn này vẫn chia sẻ, tâm sự mọi chuyện với những người bạn ảo. Có thể thấy, vòng tròn quan hệ bạn bè của trẻ em đang bị mở rộng trên mạng nhiều hơn là ngoài đời thực, trong khi những mối nguy ẩn danh trên mạng rất nhiều”, bà Quyên chia sẻ.
Về nguy cơ từ sự tò mò và dễ dàng tin tưởng của trẻ, chuyên gia đến từ Tổng đài 111 phân tích: Trẻ em ở lứa tuổi khám phá thường tò mò, muốn thử những điều mới và có xu hướng tin tưởng vào người khác một cách dễ dàng, đặc biệt là khi người đó thể hiện sự đồng cảm, lắng nghe các em. Điều này khiến trẻ trở thành mục tiêu của các đối tượng xấu.
“Internet là thế giới ảo đầy màu sắc, phong phú đa dạng, cung cấp nhiều nguồn thông tin và có nhiều ưu điểm. Tuy nhiên, không gian mạng cũng có nhiều nguy hiểm, đặc biệt là với trẻ em”, chuyên gia tư vấn của Tổng đài 111 một lần nữa nhấn mạnh.
Bàn về ảnh hưởng, tác động của công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo – AI đến sự phát triển của trẻ em, Đại úy Đinh Thị Như Hoa, Trung tâm Huấn luyện, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao – A05, Bộ Công an cho hay, bên cạnh việc tạo ra những công cụ và ứng dụng hữu ích, sự phát triển của AI tạo sinh cũng đưa đến nhiều thức thức và nguy cơ với trẻ em. Đó là, trẻ bị tiếp cận thông tin không phù hợp; bị rò rỉ thông tin cá nhân; những thử thách nguy hiểm từ AI; bị lừa đảo trực tuyến; hay bị tác động tâm, sinh lý và hành vi.
“AI cung cấp lời khuyên nhanh nhưng không dựa trên dữ liệu thực tế, trẻ có thể coi AI như "bạn thật" và làm theo lời khuyên sai lầm, điều này sẽ gây hại về sức khỏe thể chất và tinh thần của các em. Không những thế, việc tương tác quá nhiều với AI sẽ làm giảm kỹ năng xã hội của trẻ, khiến trẻ có thể bị trầm cảm, lo lắng. Phụ thuộc vào AI còn làm giảm khả năng học tập, nghiên cứu chủ động của các em”, Đại úy Đinh Thị Như Hoa phân tích.
Từ thực trạng nhiều thách thức kể trên, bà Đinh Thị Như Hoa khuyến nghị áp dụng nguyên tắc “4T” giúp cho mọi người, bao gồm cả trẻ em có thể sử dụng Internet, mạng xã hội an toàn và hiệu quả: Tuân thủ - Tuân thủ pháp luật, tuân thủ quy tắc sử dụng Internet của nhà cung cấp dịch vụ và tuân thủ quy tắc sử dụng Internet, công nghệ AI trong gia đình; Thông minh - Trang bị kiến thức, kỹ năng để tham gia môi trường mạng thông minh; Thận trọng - Khi kết bạn, khi nhận được đường link lạ, cần cẩn trọng; Tử tế - Cư xử văn minh, tử tế trên môi trường mạng, không phát tán nội dung xấu.
.svg){kind=icon}
