Những cánh đồng trải dài, dòng suối trong vắt và những mái nhà ẩn mình dưới tán cây… không chỉ là hình ảnh của một làng quê thanh bình, mà còn là “thương hiệu” của du lịch nông thôn Việt Nam. Nhưng để giữ được sắc xanh ấy, phát triển du lịch nông thôn không thể tách rời nhiệm vụ bảo vệ môi trường – thông điệp được Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh trong tham luận gửi tới Hội nghị đánh giá Kết quả phát triển sản phẩm OCOP và Du lịch nông thôn giai đoạn 2021–2025, định hướng giai đoạn 2026–2030 được tổ chức vừa qua.
Tham luận khẳng định, phát triển du lịch nông thôn gắn với bảo vệ môi trường chính là con đường bền vững cho kinh tế nông thôn. Bởi nếu du lịch chỉ chăm chăm khai thác tài nguyên mà quên gìn giữ, sớm muộn những giá trị tự nhiên và văn hóa – thứ vốn là “linh hồn” của làng quê – cũng sẽ phai nhạt.
Theo Luật Du lịch năm 2017, “môi trường du lịch phải được bảo vệ, tôn tạo và phát triển theo hướng xanh, sạch, đẹp, an toàn”. Cùng với đó, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (Điều 66) yêu cầu cá nhân, tổ chức, du khách phải tuân thủ quy định về vệ sinh, hạn chế chất thải nhựa, không xâm hại cảnh quan và đa dạng sinh học. Những quy định này không chỉ là trách nhiệm pháp lý, mà còn là thước đo đạo đức và ý thức cộng đồng trong phát triển du lịch.
Trong tham luận, Cục Môi trường cho rằng, nhiều địa phương hiện vẫn gặp khó khăn trong quản lý môi trường du lịch: rác thải chưa được thu gom triệt để, nước thải sinh hoạt xả trực tiếp ra suối; một số điểm du lịch tự phát, khai thác quá mức, khiến cảnh quan bị tổn thương. “Không thể lấy tài nguyên của hôm nay làm chi phí cho ngày mai” – đó là lời cảnh báo được nhấn mạnh trong báo cáo.
Thực hiện chủ trương phát triển bền vững, Chương trình phát triển du lịch nông thôn giai đoạn 2021–2025, được phê duyệt tại Quyết định số 922/QĐ-TTg ngày 2/8/2022, yêu cầu rõ: các điểm du lịch phải cải tạo cảnh quan, đảm bảo vệ sinh, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, có hệ thống thu gom và xử lý rác thải, nước thải.
Theo Cục Môi trường, đây không chỉ là quy định kỹ thuật, mà là “điều kiện sống còn” để du lịch nông thôn giữ được bản sắc và khả năng phát triển dài lâu.
Không ít địa phương đã bắt đầu thay đổi cách làm. Ở Mai Châu (Hòa Bình), người dân tổ chức du lịch cộng đồng dựa trên nguyên tắc “xanh”: không sử dụng túi nilon, phân loại rác tại nguồn, bảo vệ dòng suối và không gian văn hóa bản Thái.
Còn tại Sa Pa (Lào Cai), cộng đồng địa phương cùng doanh nghiệp thu gom rác, trồng cây phục hồi rừng, hạn chế vật liệu nhựa – biến mỗi homestay thành “ngôi nhà sinh thái nhỏ” giữa núi rừng.
Những mô hình này, theo Cục Môi trường, là minh chứng cho việc “khi người dân thấy lợi ích từ môi trường trong lành, họ sẽ trở thành người bảo vệ tự nhiên tích cực nhất”.
Du lịch nông thôn không thể phát triển nếu thiếu vai trò của người dân. Cục Môi trường nhấn mạnh: Ủy ban nhân dân các cấp phải chủ động quy hoạch, hướng dẫn và kiểm soát hoạt động du lịch, còn cộng đồng là chủ thể thực hiện, giám sát và hưởng lợi. Khi người dân được đào tạo về bảo vệ môi trường, họ không chỉ phục vụ du khách mà còn trở thành “người quản lý du lịch” ngay tại quê hương mình. Đây là yếu tố giúp hình thành cơ chế tự giám sát – điều mà pháp luật hay chính sách đơn thuần khó đạt được.
Thực tế, nhiều vùng quê đã nhận ra rằng cảnh quan trong lành chính là “vốn liếng” của du lịch. Giữ sạch đường làng, trồng hoa ven suối, hạn chế rác thải nhựa… giờ không còn là phong trào mà đã trở thành ý thức tự nhiên của người dân – khi họ hiểu, môi trường sạch thì du khách mới đến, thu nhập mới bền.
.svg){kind=icon}
